Ήταν 11:06 το βράδυ όταν ο Εγκέλαδος χτύπησε τη Θεσσαλονίκη και τις γύρω περιοχές σαν σήμερα την 20η Ιουνίου 1978.
Το επίκεντρο του σεισμού (6,5 Ρίχτερ) βρισκόταν ανάμεσα σε δύο λίμνες, αυτή της Κορώνειας και την Βάλβης και το εστιακό του βάθος ήταν στα δέκα χιλιόμετρα.
Ο τελικός τραγικός απολογισμός ήταν 49 νεκροί εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν κάτοικοι μίας και μόνης πολυκατοικίας, αυτής που κατέρρευσε στην πλατεία Ιπποδρομίου.
Εκατοντάδες οι τραυματίες, χιλιάδες οι άστεγοι από τις σοβαρές ζημιές που προκλήθηκαν σε κτίρια στο νομό της Θεσσαλονίκης.
Οι Αρχές εντόπισαν μετά από ελέγχους 3.170 κτίρια με σοβαρές βλάβες ενώ άλλα 19.918 είχαν μεσαίου και μικρότερου μεγέθους βλάβες.
Σημειώθηκαν επίσης σοβαρές ζημιές σε ιστορικούς χώρους της πόλης όπως η Ροτόντα, η εκκλησία της Αγίας Σοφίας και η Εκκλησία της Αχειροποίητου.
Φθορές υπέστησαν και τα βυζαντινά μνημεία της πόλης, που είχαν να συντηρηθούν από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912.
Στη Στοά Μαλακοπή, το 1906 ο ιταλός αρχιτέκτονας Βιταλιάνο Ποζέλι κατασκεύασε ένα επιβλητικό κτήριο για να στεγάσει την Τράπεζα της Ελλάδας.
Στο αέτωμα του κτηρίου υπάρχει ένα ρολόι.
Το βράδυ τις 20 Ιουνίου του 1978, το ρολόι σταμάτησε να λειτουργεί την ώρα του μεγάλου σεισμού, δείχνοντας από τότε 23:06!
Ακατοίκητα από προχθές τη νύχτα τα σπίτια της Θεσσαλονίκης. Κάπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι, τρομαγμένοι, αναποφάσιστοι να γυρίσουν στις κατοικίες τους, ζουν διασκορπισμένοι σε πλατείες, πάρκα, παραλίες, δρόμους, ενώ δεκάδες χιλιάδες άλλοι με τα αυτοκίνητά τους εγκατέλειψαν ήδη την πόλη και ζήτησαν καταφύγιο σε κοντινές ή μακρινές περιοχές.
Ο σεισμός της 24ης Μαΐου και οι μετασεισμικές δονήσεις, που κράτησαν σχεδόν έναν μήνα, είχαν ως αποτέλεσμα να αποκορυφωθεί προχθές τη νύχτα ο πανικός, όταν η μεγαλύτερη μετά το 1932 σεισμική δόνηση τάραξε την πόλη. Ωστόσο, η Θεσσαλονίκη νεοκτισμένη κατά το μεγαλύτερο μέρος της άντεξε στην δοκιμασία.
Έμεινε ορθή σ’ έναν σεισμό τόσο μεγάλης εντάσεως – 6,5 της κλίμακας Ρίχτερ – ένταση που είναι ικανή να σωριάσει σε ερείπια μισή πόλη και να προκαλέσει εκατοντάδες θύματα», έγραψε η «Καθημερινή» στο πρωτοσέλιδο της 22ας Ιουνίου.
Σύμφωνα με τον αείμνηστο καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, Βασίλειο Παπαζάχο, ο ισχυρός σεισμός της 20ης Ιουνίου 1978 στη Μυγδονία λεκάνη είχε δυσμενείς επιπτώσεις, ιδιαίτερα στην πόλη της Θεσσαλονίκης όπου φόνευσε 49 ανθρώπους και κατέστρεψε ή έβλαψε σοβαρά το ένα τέταρτο των οικοδομών της πόλης.
Όμως, η γένεση του καταστρεπτικού αυτού σεισμού είχε και θετικές συνέπειες, μεταξύ των οποίων είναι η δημιουργία του δικτύου σεισμογράφων του ΑΠΘ, η γένεση του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών ως πρώτο εθνικό κέντρο διεπιστημονικής έρευνας σε θέματα σεισμών και η ανάπτυξη της έρευνας πάνω σε θέματα όπως τη σεισμική επικινδυνότητα και την πρόγνωση των σεισμών στο Εργαστήριο Γεωφυσικής του ΑΠΘ»
Η σκέψη του Καραμανλή για εκκένωση της Θεσσαλονίκης από τους κατοίκους της
Στο βιβλίο του ο αείμνηστος Βασίλης Παπαζάχος περιγράφει και μια πολύ δύσκολη στιγμή, στις αρχές Ιουλίου, όταν ένας νέος ισχυρός μετασεισμός την ώρα που η πόλη προσπαθούσε να ηρεμήσει, οδήγησε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στο να εξετάσει το ενδεχόμενο να συστήσει η κυβέρνηση στους κατοίκους να φύγουν από την πόλη.
Ιδού το απόσπασμα από το βιβλίο:
«Στις 5 Ιουλίου 1978, όταν είχαν επιστρέψει αρκετοί Θεσσαλονικείς στα σπίτια τους, έγινε ένας σεισμός μεγέθους 5 Ρίχτερ που είχε την εστία του στο δυτικό μέρος του ρήγματος και ήταν πολύ κοντά στην πόλη.
Είχε επίκεντρο μόλις 12 χιλιόμετρα από τις Σαράντα Εκκλησιές, όπου ήταν το σπίτι του Γιώργου Λεβεντάκη και όπου είχαμε εγκαταστήσει προσωρινά ένα φορητό σεισμογράφο. Ο σεισμός τράνταξε την πόλη, επειδή η εστία του ήταν κοντά σ αυτήν. Γι αυτό πρότειναν στον Πρωθυπουργό να εκδώσει ανακοίνωση για να συστήσει στους κατοίκους να φύγουν από την πόλη.
Ο Καραμανλής, με κάλεσε τότε και μου είπε ότι αυτός θα αναλάβει τη σχετική πολιτική απόφαση, αλλά ήθελε πρώτα τη γνώμη μου. Του είπα ότι δεν πρέπει να εκδώσει τέτοια ανακοίνωση, γιατί η διεθνής σχετική εμπειρία δείχνει ότι τέτοιες ανακοινώσεις έχουν συνήθως μεγαλύτερες αρνητικές κοινωνικές συνέπειες απ’ ότι οι συνέπειες ενός ισχυρού σεισμού.
Του ανέφερα επίσης ότι από τις μέχρι τώρα καταγραφές (από το φορητό σεισμογράφο των Σαράντα Εκκλησιών) προκύπτει ότι η μετασεισμική ακολουθία εξελίσσεται ομαλά, δηλαδή η συχνότητα των μετασεισμών φθίνει με το χρόνο (νόμος Omori) και παραμένει σταθερό το μέσο μέγεθος (κανόνας Lomnitz) όπως αναμένεται.
Συνομίλησε κατόπιν και με τους υπουργούς Δημοσίων Έργων (Ν. Ζαρντινίδη) και Βορείου Ελλάδος (Ν. Μάρτη) και αποφάσισε να μην εκδώσει την ανακοίνωση».
Φωτογραφίες του ΑΠΘ που αποτυπώνουν το μέγεθος της καταστροφής
Πριν από δύο χρόνια το ΑΠΘ ανέβασε σε ανάρτηση του στο Facebook 19 φωτογραφίες που αποτυπώνουν το μέγεθος της καταστροφής. Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του αείμνηστου Καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, Κωνσταντίνου Σολδάτου.
Σαν σήμερα: Τα χαρακτηριστικά του σεισμού
Σήμερα με μελέτη του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας ο σεισμός της 20ης Ιουνίου 1978 μπορεί να καταταχθεί σε έναν από τους 7 8 μεγαλύτερους σεισμούς που έπληξαν στο ιστορικό παρελθόν την πόλη. Η σεισμική δραστηριότητα ξεκίνησε στις 8 Μαΐου 1978 με ισχυρότερους προσεισμούς αυτών της 24ης Μαΐου (ώρα 02:34) με μέγεθος 5,8 Ρίχτερ και της 19ης Ιουνίου με μέγεθος 5,3 Ρίχτερ.
Ο κύριος σεισμός της 20ης Ιουνίου ήταν μεγέθους 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, είχε εστιακό βάθος 10 χιλιομέτρων, διάρκεια 10 δευτερολέπτων και έγινε αισθητός σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία.
Υπήρξε ο πρώτος που έπληξε μεγάλο αστικό κέντρο στην Ελλάδα και θεωρείται η μεγαλύτερη σεισμική δραστηριότητα στη γύρω περιοχή από το 1932, όταν σημειώθηκε ο σεισμός της Ιερισσού στη Χαλκιδική. Ακολούθησε επίσης σειρά ισχυρών μετασεισμών με μεγαλύτερο εκείνο της 5ης Ιουλίου 1978, μεγέθους 5 Ρίχτερ και με μετακινημένο επίκεντρο δυτικά της λίμνης Κορώνειας στα 7,0 – 10,0 km από τη πόλη.
Είχε προηγηθεί σειρά προσεισμών με ισχυρότερο εκείνο της 24 Μαΐου 1978...
