Τέθηκε σε εφαρμογή το τεστ γονιδίων SPY για τους αθλητές που επιθυμούν να αγωνιστούν στη γυναικεία κατηγορία μετά από σχετική απόφαση που έλαβε η World Athletics.
Το Συμβούλιο του διεθνούς οργανισμού στα τέλη Ιουλίου προχώρησε στην έγκριση νέων κανονισμών, οι οποίοι σχετίζονται με τις προϋποθέσεις επιλογής για συμμετοχή στη γυναικεία κατηγορία σε αγώνες που προσμετρώνται στην παγκόσμια κατάταξη. Οι νέοι κανονισμοί (C3.3A και C3.5A στη Βιβλιοθήκη της World Athletics) τίθονται σε ισχύ από προχθες και θα εφαρμοστούν στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στο Τόκιο 2025 που αρχίζει στις 13 του Σεπτέμβρη.
Τι περιλαμβάνουν;
Οι αθλητές που επιθυμούν να αγωνιστούν στη γυναικεία κατηγορία στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα θα πρέπει να υποβληθούν σε μία και μοναδική στη ζωή τους εξέταση για το γονίδιο SRY, το οποίο αποτελεί έναν αξιόπιστο δείκτη για τον καθορισμό του βιολογικού φύλου. Η εξέταση θα γίνεται με δείγμα από στοματικό επίχρισμα ή αιμοληψία ανάλογα με το τι είναι πιο βολικό. Το πρωτόκολλο των εξετάσεων θα εποπτεύεται από τις εθνικές ομοσπονδίες-μέλη, καθώς αυτές θα προετοιμάζουν τους αθλητές και τις ομάδες τους για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στο Τόκιο.
Ο Πρόεδρος της World Athletics, Σεμπάστιαν Κοε, υποστήριξε: «Η φιλοσοφία που θεωρούμε θεμελιώδη στη World Athletics είναι η προστασία και η προώθηση της ακεραιότητας του γυναικείου αθλητισμού. Είναι πολύ σημαντικό σε ένα άθλημα που προσπαθεί συνεχώς να προσελκύσει περισσότερες γυναίκες, να ξέρουν ότι δεν υπάρχει κάποιο βιολογικό «γυάλινο ταβάνι».
Το τεστ που επιβεβαιώνει το βιολογικό φύλο είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα για να διασφαλίσουμε ότι αυτό ισχύει. Λέμε ότι, σε ελίτ επίπεδο, για να αγωνιστείς στη γυναικεία κατηγορία, πρέπει να είσαι βιολογικά γυναίκα. Ήταν πάντα σαφές σε μένα και στο Συμβούλιο της World Athletics ότι το κοινωνικό φύλο δεν μπορεί να υπερισχύσει της βιολογίας. Θέλουμε ιδιαίτερα να ευχαριστήσουμε τις εθνικές μας ομοσπονδίες για τη στήριξη και τη δέσμευσή τους στην εφαρμογή αυτών των νέων κανονισμών».
Πώς προέκυψε αυτή η απόφαση;
Οι νέοι κανονισμοί δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά. Πριν ενάμιση περίπου χρόνο συστάθηκε μια ομάδα εργασίας για τους αθλητές με διαφορετική έκφραση φύλου, η οποία μετά από ενδελεχή μελέτη και ανάλυση όλων των εξελίξεων σε τομείς όπως η νομοθεσία, η επιστήμη, ο αθλητισμός, η κοινωνία που αφορούν αθλητές διαφορετικού φύλου προχώρησε σε έναν αριθμό εισηγήσεων, οι οποίες εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο της ομοσπονδίας τον περασμένο Μάρτιο.
Που αποσκοπούν; Οι εισηγήσεις έγιναν αποδεκτές καθώς αναμένεται να βοηθήσουν στην επίσημη επιβεβαίωση του σκοπού της γυναικείας κατηγορίας, που είναι η διατήρηση ενός χώρου όπου οι αθλήτριες θα μπορούν να συναγωνίζονται επί ίσοις όροις χωρίς να αμφισβητείται η βιολογική τους βάση.
Μία ακόμη σημαντική τομή ήταν η συγχώνευση των κανονισμών που ίσχυαν ξεχωριστά για αθλητές με διαφορές στην ανάπτυξη φύλου (DSD) και για τρανς αθλητές. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται ένα ενιαίο πλαίσιο, πιο σαφές και λειτουργικό. Η World Athletics αναγνωρίζει, πάντως, ότι η συγχώνευση αυτή μπορεί να περιορίσει τις ευκαιρίες ορισμένων αθλητών με DSD, για αυτό προτείνει μεταβατικά μέτρα που θα λαμβάνουν υπόψη τα κεκτημένα δικαιώματα όσων βρίσκονται ήδη στον αθλητικό δρόμο προς την ελίτ.
Παράλληλα, προτείνεται η υιοθέτηση ενός συστήματος προέγκρισης, όπου κανένας αθλητής δεν θα μπορεί να δηλώσει συμμετοχή στη γυναικεία κατηγορία χωρίς να έχει περάσει τον σχετικό έλεγχο εκ των προτέρων. Ακόμη, στο τραπέζι τέθηκαν και προοπτικές μελλοντικών πρωτοβουλιών, που θα αφορούν την υποστήριξη ελίτ αθλητών XY με διαφορετική έκφραση φύλου, μια αναγνώριση ότι ο αθλητισμός οφείλει να διαχειριστεί και τις πιο σύνθετες βιολογικές πραγματικότητες.
Ποιοι θα μπορούν να αγωνιστούν στη γυναικεία κατηγορία;
Σύμφωνα με τον Κανονισμό Επιλεξιμότητας 3.5, δικαίωμα συμμετοχής στην κατηγορία γυναικών έχουν μόνο οι εξής:
α) Βιολογικές γυναίκες
β) Βιολογικές γυναίκες που έχουν λάβει τεστοστερόνη ως μέρος της ιατρικής διαδικασίας επαναπροσδιορισμού φύλου προς το ανδρικό, μόνο υπό την προϋπόθεση ότι έχει χορηγηθεί σχετική εξαίρεση για θεραπευτική χρήση και ότι έχει περάσει ικανό χρονικό διάστημα (τουλάχιστον τέσσερα χρόνια) από την τελευταία χρήση τεστοστερόνης. Η τελική απόφαση λαμβάνεται κατά περίπτωση από τη World Athletics.
γ) Βιολογικοί άνδρες με πλήρη ανδρογονική ανευαισθησία, οι οποίοι δεν έχουν περάσει από ανδρική εφηβεία και δεν έχουν αναπτύξει ανδρικά χαρακτηριστικά κατά την ανάπτυξή τους.
δ) Βιολογικοί άνδρες με διαφορές στην ανάπτυξη φύλου (DSD), υπό την προϋπόθεση ότι πληρούν τις μεταβατικές διατάξεις που έχει θέσει η World Athletics.
Η Ομοσπονδία διευκρινίζει ότι οι μεταβατικές διατάξεις δεν ισχύουν για τρανς γυναίκες, καθώς, υπό τους ισχύοντες κανόνες, δεν υπάρχουν τρανς γυναίκες που να αγωνίζονται αυτή τη στιγμή σε επίπεδο ελίτ διεθνών διοργανώσεων.
Το γονίδιο SRY αρκεί;
Ο καθηγητής Άντριου Σινκλέρ, ο οποίος ανακάλυψε το συγκεκριμένο γονίδιο το 1990, υποστηρίζει ότι η επιλογή της Ομοσπονδίας είναι υπερβολικά απλοϊκή και δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική βιολογική πολυπλοκότητα του φύλου. Ο λόγος; Η ανίχνευση απλώς της παρουσίας ή απουσίας του γονιδίου SRY δεν παρέχει πλήρη εικόνα της βιολογικής πραγματικότητας. Ορισμένα άτομα με χρωμοσώματα XY μπορεί να έχουν μη λειτουργικό SRY και να αναπτύξουν ωοθήκες, οπότε είναι βιολογικά γυναίκες, αλλά θα αποκλειστούν από τους αγώνες λόγω της παρουσίας του γονιδίου.
Αντίστοιχα, υπάρχουν περιπτώσεις γυναικών με χρωμοσώματα XY και λειτουργικό SRY, που όμως λόγω συνθηκών όπως η Πλήρης Αντοχή στα Ανδρογόνα (CAIS) δεν ανταποκρίνονται στην τεστοστερόνη και έχουν θηλυκά εξωτερικά χαρακτηριστικά. Τέτοιες αθλήτριες αποκλείονται επίσης με βάση το θετικό τεστ για το SRY παρά το ότι δεν επωφελούνται από τα ανδρογόνα. Απόδειξη της πολυπλοκότητας αυτής ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1996, όπου από 3.387 γυναίκες αθλήτριες, οι οχτώ βρέθηκαν θετικές για χρωμόσωμα Υ αλλά οι επτά από αυτές ήταν ανθεκτικές στην τεστοστερόνη.
Μάλιστα, ο ίδιος ο καθηγητής μαζί με άλλους επιστήμονες είχαν συμβάλει στο να αποσυρθεί η χρήση του γονιδίου SRY για την επιβεβαίωση του φύλου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2000. Η νέα αυτή προσπάθεια αποτελεί, σύμφωνα με τον ίδιο, ένα επιστημονικά αβάσιμο βήμα πίσω. Η βιολογία του φύλου είναι πολυδιάστατη και δεν μπορεί να περιορίζεται σε έναν απλό γενετικό δείκτη. Η χρήση του γονιδίου SRY ως κριτήριο αποκλεισμού στις γυναίκες αθλήτριες δεν αντικατοπτρίζει αυτή την πολυπλοκότητα και εγκυμονεί τον κίνδυνο αδικιών και ψυχολογικών επιπτώσεων.
Προβλήματα στη δειγματοληψία
Εκτός από τις αντιρρήσεις των επιστημόνων μπορεί να υπάρξουν προβλήματα και στη διαδικασία εξέτασης με δείγματα από το μάγουλο ή το αίμα, ιδιαίτερα σε χώρες με περιορισμένες υποδομές. Δεν έχουν δοθεί σαφείς οδηγίες για την αποφυγή σφαλμάτων ενώ δεν προβλέπεται η παροχή απαραίτητης γενετικής συμβουλευτικής πριν και μετά την εξέταση. Οι ευαίσθητες εξετάσεις μπορούν να μολυνθούν εύκολα και να οδηγήσουν σε ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, αν ένας άνδρας τεχνικός στο εργαστήριο μολύνει κατά λάθος το δείγμα με δικό του κύτταρο, μπορεί να προκύψει ψευδώς θετικό αποτέλεσμα.
Η λεπτή ισορροπία
Η World Athletics έχει φροντίσει να θέσει ασφαλιστικές δικλίδες τονίζοντας ότι δεν αμφισβητεί ή κρίνει την ταυτότητα φύλου κανενός αθλητή. Σέβεται και διασφαλίζει την αξιοπρέπεια και την ιδιωτικότητα κάθε ατόμου και δεσμεύεται να τηρήσει αυστηρά τις υποχρεώσεις εχεμύθειας και τους νόμους περί προστασίας δεδομένων ενώ παράλληλα, υποστηρίζει ότι δεν θα απαιτήσει χειρουργική επέμβαση για κανέναν λόγο.
Οι δεσμεύσεις αυτές έχουν κάποια αξία καθώς είμαι πρωταγωνιστές σε μια εποχή, όπου η δημόσια συζήτηση γύρω από το φύλο καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της καθημερινότητας και συχνά γίνεται με όρους σκανδαλοθηρικούς.
Το βασικό ερώτημα παραμένει, όμως. Είναι δυνατόν ο αθλητισμός να ορίσει με απόλυτη ακρίβεια τα σύνορα της βιολογίας χωρίς να τραυματίσει την ανθρώπινη διάσταση των αθλητών; Η απάντηση έχει δύο όψεις καθώς αφενός οι γυναίκες αθλήτριες έχουν δικαίωμα να αγωνίζονται σε ένα δίκαιο και ισότιμο περιβάλλον χωρίς να αισθάνονται μειονεκτικά απέναντι σε άτομα με σαφή βιολογικά πλεονεκτήματα και αφετέρου, η υπεραπλούστευση της βιολογίας και η αυστηρή τυποποίηση των φύλων μπορεί να αποκλείσει άδικα όσους δεν ταιριάζουν στα ιατρικά ή χρωμοσωμικά πρότυπα.
Η φιλοσοφία της World Athletics είναι ότι η κατηγορία γυναικών δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς σαφή βιολογικά όρια. Κάτι που είναι φυσιολογικό καθώς ο αθλητισμός είναι ίσως το μοναδικό πεδίο όπου η βιολογική διαφορά μεταφράζεται άμεσα σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Όμως, ο στόχος της προστασίας δεν πρέπει να καταλήγει σε αποκλεισμό.
Γιατί στο τέλος της ημέρας, ο αθλητισμός δεν είναι μόνο κανονισμοί και ρεκόρ, είναι και άνθρωποι. Αν οι κανονισμοί δεν συνοδεύονται από σεβασμό, ευαισθησία και προνοητικότητα, τότε υπάρχει ο κίνδυνος η προσπάθεια για δικαιοσύνη να καταλήξει σε νέα μορφή ανισότητας.