Η αντιπαράθεση γύρω από τις σπάνιες γαίες στην Τουρκία αποκτά ολοένα και πιο στρατηγική διάσταση. Η αντιπολίτευση κατηγορεί τον Ταγίπ Ερντογάν ότι προτίθεται να παραχωρήσει σημαντικά αποθέματα της χώρας στις ΗΠΑ, κυρίως για να εξασφαλίσει την αγορά F-35 από, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για τα εθνικά συμφέροντα και τη διαχείριση ενός κρίσιμου φυσικού πόρου.
Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, υποστηρίζει ότι η μεταβίβαση αφορά αποκλειστικά στην τεχνολογική συνεργασία για την επεξεργασία και αξιοποίηση των σπάνιων γαιών.
Η κυβέρνηση ετοιμάζει, ωστόσο, νομοσχέδιο για την παραχώρηση και τον τρόπο εκμετάλλευσης του δεύτερου πλουσιότερου κοιτάσματος στον κόσμο, στην Μπεϊλίκοβα του Εσκισεχίρ και η αντιπολίτευση ανακοίνωσε ότι θα πραγματοποιήσει συγκεντρώσεις στο Εσκισεχίρ στις 26 Οκτωβρίου, τονίζοντας ότι πρόκειται για θέμα εθνικής κυριαρχίας.
Τι λέει η ΜΙΤ
Στο επίκεντρο της νέας γεωοικονομικής εξίσωσης, η ΜΙΤ καταθέτει την άποψή της για το πώς πρέπει να χειριστεί η κυβέρνηση τον νέο ενεργειακό «θησαυρό»: η Τουρκία μπορεί να ενισχύσει την παγκόσμια θέση της, εάν διαχειριστεί σωστά τα κοιτάσματα και την τεχνολογία, αντί να ακολουθήσει στρατηγική πώλησης.
Σύμφωνα με έκθεση της ΜΙΤ, «η Τουρκία θα πρέπει να υιοθετήσει μια στρατηγική “διυλιστηρίου-ανακύκλωσης-περιβάλλοντος” και όχι μια στρατηγική “εξαγωγής-πώλησης”».
ΗΠΑ-Κίνα: Ο ανταγωνισμός που διαμορφώνει τον αιώνα
Η Τουρκία έχει ήδη πραγματοποιήσει επαφές με την Κίνα και τις ΗΠΑ, επιχειρώντας να τοποθετηθεί ανάμεσα στους δύο γίγαντες της τεχνολογίας και της αλυσίδας εφοδιασμού.
Η πρώτη επαφή ήταν με την Κίνα. Ήταν σαφές ότι τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της Τουρκίας θα υπόκειντο στον ανταγωνισμό Κίνας-ΗΠΑ. Πράγματι, ο (Αμερικανός πρέσβης) Τομ Μπαράκ δήλωσε ότι η συνεργασία κατά του κινεζικού ανταγωνισμού για τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών στην Τουρκία ήταν μεταξύ των πρωταρχικών στόχων του. Η έκθεση της ΜΙΤ αναγνωρίζει ότι η Τουρκία βρίσκεται στο επίκεντρο ενός νέου «Μεγάλου Παιχνιδιού», όπου οι σπάνιες γαίες δεν είναι απλώς πρώτες ύλες, αλλά θεμέλια στρατηγικής ισχύος.
Από το F-35 έως τα υποβρύχια Virginia
Ο τεχνολογικός συμβολισμός των σπάνιων γαιών αποτυπώνεται στα νούμερα: Ένα αεροσκάφος F-35 χρειάζεται 410 κιλά σπάνιων γαιών. Το ίδιο ισχύει και για το τουρκικό KAAN.
Κάθε αμερικανικό αντιτορπιλικό Arleigh Burke περιέχει 2 τόνους και 360 κιλά σπάνιων γαιών, ενώ κάθε πυρηνικό υποβρύχιο κλάσης Virginia ξεπερνά τους 4 τόνους και 170 κιλά. Από τους υπερμαγνήτες νεοδυμίου στα συστήματα πλοήγησης έως τους αισθητήρες κατεύθυνσης πυραύλων, οι σπάνιες γαίες αποτελούν τον αόρατο ιστό της σύγχρονης στρατιωτικής τεχνολογίας.
Στα χέρια του Πεκίνου το 92% της επεξεργασίας
Το 61% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας σπάνιων γαιών και το 92% της επεξεργασίας τους βρίσκεται υπό κινεζικό έλεγχο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που κάποτε έστελναν τα δικά τους αποθέματα για διύλιση στην Κίνα λόγω χαμηλού κόστους, σήμερα εξαρτώνται κατά 70% από κινεζικές εισαγωγές.
Το 2024, οι ΗΠΑ πέτυχαν την παραγωγή 1.000 τόνων υπερμαγνητών NeFeB, ενώ η Κίνα παρήγαγε 300.000 τόνους – τριακόσιες φορές περισσότερο. Όταν ο Σι Τζινπίνγκ επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές, ο Ντόναλντ Τραμπ αντέδρασε έντονα. Η εξάρτηση έγινε, έτσι, προφανής.
Η Τουρκία βλέπει αυτάρκεια και γεωοικονομική επιρροή
Ακόμη και μικρές ποσότητες σπάνιων γαιών μπορούν να καθορίσουν την τεχνολογική υπεροχή, επισημαίνει η ΜΙΤ. Η Τουρκία, εφόσον επενδύσει σε ένα πλήρες οικοσύστημα ορυχείου–διυλιστηρίου–τελικού προϊόντος, μπορεί να μετατραπεί σε αυτόνομο παίκτη εντός Ευρώπης. «Εάν η Τουρκία επιτύχει τον ετήσιο στόχο διύλισης των 570.000 τόνων, θα μπορούσε να γίνει “ηγετικός παράγοντας στο εγγύς μέλλον”, ιδίως στην Ευρώπη», αναφέρει η έκθεση. Η Τουρκία, εγκλωβισμένη ανάμεσα στις απαιτήσεις της τεχνολογίας και στις φιλοδοξίες των υπερδυνάμεων, βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη επιλογή: να παραμείνει προμηθευτής πρώτης ύλης ή να εξελιχθεί σε παράγοντα του παγκόσμιου τεχνολογικού χάρτη. Η ΜΙΤ δείχνει τον δρόμο· η πολιτική βούληση θα κρίνει αν η Άγκυρα θα τον ακολουθήσει.
