Ολιστικό σχέδιο αντιμετώπισης της λειψυδρίας και όχι απλά “επιθέματα” με γεωτρήσεις και μικρής κλίμακας έργα , ζητούν δήμαρχοι της Χαλκιδικής που αδυνατούν να απαντήσουν αν θα έχουν νερό σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Ήδη, από τις αρχές Μαΐου κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας οι δήμοι Κασσάνδρας, Σιθωνίας και Προποντίδας και πλέον οι τοπικοί φορείς, παλεύουν να ανταποκριθούν στην ολοένα αυξανόμενη ζήτηση. Από την πλευρά του, ο Δρ. Πέτρος Βαρελίδης, Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σημειώνει ότι η ολιστική αντιμετώπιση προϋποθέτει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που είναι υποχρέωση του κάθε παρόχου ο οποίος γνωρίζει ποια είναι τα προβλήματά του, τα αδύναμα και τα δυνατά του σημεία.
Το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων μετέβη σε περιοχές της Χαλκιδικής ερευνώντας το φαινόμενο που δεν έχει αντίκτυπο μόνο στον τουρισμό και την καθημερινή διαβίωση των ντόπιων αλλά και στον πρωτογενή τομέα. Οι μεγάλες εκτάσεις με ελαιόδενδρα- υπολογίζεται ότι στη Χαλκιδική καλλιεργούνται περίπου 6.000.000 ελαιόδεντρα, από περίπου 20.000 παραγωγούς, σε πάνω από 330.000 στρέμματα γης – έχουν αρδευτικές απαιτήσεις που αντιμετωπίζονται κυρίως με γεωτρήσεις.
Ως λύση στο πρόβλημα έχει προκριθεί εδώ και δεκαετίες η κατασκευή ενός φράγματος στο μεγαλύτερο ποτάμι της Χαλκιδικής, τον Χαβρία που πηγάζει από τους ορεινούς όγκους του Χολομώντα και του Στρατωνικού και εκβάλλει στον Τορωναίο Κόλπο. Ωστόσο, λόγω του δυσθεώρητου κόστους περάτωσης του έργου, φαίνεται ότι πλέον κρίνεται ασύμφορο και ο τελευταίος διαγωνισμός δημοπράτησής του δεν τελεσφόρησε.
Οι δήμαρχοι ζητούν επισταμένως από τα εμπλεκόμενα υπουργεία να αντιμετωπίσουν ολιστικά το ζήτημα προτείνοντας, μεταξύ άλλων την κατασκευή μικροφραγμάτων, την αντικατάσταση του παλαιωμένου δικτύου ύδρευσης που έχει ως συνέπεια μεγάλες απώλειες και την κατασκευή βιολογικών καθαρισμών, έργα για τα οποία απαιτούνται γενναίες χρηματοδοτήσεις.
Απαιτούνται συγκεκριμένα master plan
Σύμφωνα με όσα δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ.Βαρελίδης, ο κάθε πάροχος, βάσει και της νομοθεσίας, πρέπει να έχει ένα πενταετές master plan που να ιεραρχεί τα έργα υποδομών που πρέπει να γίνουν.
“Προφανώς, εφόσον υπάρχει αυτό, η χρηματοδότηση μετά των έργων, γίνεται πιο εύκολη με την έννοια ότι υπάρχει μεγαλύτερη σιγουριά από πλευράς της πολιτείας ότι αν χρηματοδοτηθεί κάτι, δεν πετιούνται τα χρήματα” λέει χαρακτηριστικά.
Διευκρινίζει πάντως ότι οι προτάσεις των δημάρχων δεν συνιστούν master plan, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το ΥΠΕΝ δεν χρηματοδοτεί κάποια έργα.
“Με τα περιορισμένα οικονομικά του υπουργείου χρηματοδοτούμε κάποια έργα που προφανώς είναι “ασπιρίνες” γιατί δεν λύνουν με οριστικό τρόπο και μακροπρόθεσμα το πρόβλημα”.
Αναφερόμενος στο έργο του Χαβρία, ξεκαθάρισε ότι αυτή τη στιγμή δεν έχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση ενώ η Χαλκιδική έχει κάποιες ιδιαιτερότητες, σε σύγκριση με τα νησιά του νότιου Αιγαίου, γιατί είναι μια περιοχή που έχει νερό.
“Έχει όμως μεγάλες ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης και είναι από τις λίγες περιοχές που έχουν και τουρισμό και γεωργία, δυο επιβαρυντικούς παράγοντες δηλαδή που εκτοξεύουν τη ζήτηση. Επιπλέον, έχει μια διάχυση του περιαστικού ιστού που επίσης επιδεινώνει το θέμα και δημιουργεί απαιτήσεις με μεγάλα δίκτυα, κάτι που είναι ένας καθρέφτης του άναρχου μοντέλου ανάπτυξης που έχει ακολουθηθεί σε κάποιες περιοχές”.
Ο κ.Βαρελίδης ανέφερε τέλος ότι υπάρχουν κάποια αιτήματα από δημάρχους της περιοχής για έργα τα οποία εξετάζονται.
“Στο Ταμείο Ανάκαμψης χρηματοδοτήσαμε έργα αξίας 150 εκατομμυρίων ευρώ και τα αιτήματα που είχαμε ήταν για πάνω από 1,5 δις. Αρα καταλαβαίνετε ότι πρέπει να γίνει μια επιλογή , τώρα έχουμε 60 εκατομμύρια ευρώ ακόμη να δώσουμε για έργα ύδρευσης και πρέπει να δούμε σε συνεργασία με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρο Παπασταύρου, ποιά έχουν προτεραιότητα”.
Η λειψυδρία ήδη μας έχει χτυπήσει την πόρτα
Στην Ορμύλια και πάνω στη μικρή γέφυρα του Χαβρία, ο δήμαρχος Πολύγυρου Γιώργος Εμμανουήλ μας εξηγεί ότι βρισκόμαστε περίπου 3 χιλιόμετρα νότια της περιοχής που έχει μελετηθεί να κατασκευαστεί το φράγμα, ένα έργο που η ιδέα του ξεκίνησε 4 δεκαετίες πριν ως υπερτοπικής σημασίας αφού αφορά όλη τη Χαλκιδική .
“Έργο όμως που είναι κοστοβόρο και δεν έχει ξεκινήσει τα προηγούμενα χρόνια γιατί δεν βρέθηκε χρηματοδότηση. Απαιτείται όμως ένα πλέγμα άλλων έργων για να ξεκινήσει το φράγμα καθώς πάνω από την προτεινόμενη θέση του, υπάρχουν 9 οικισμοί που δεν έχουν μονάδες επεξεργασίας λυμάτων η κατασκευή των οποίων θα έπρεπε να προηγηθεί. Το έργο στην πλήρη ανάπτυξη του, θα μπορεί να αποθηκεύει περίπου 13 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, να αρδεύει όλο τον κάμπο της Ορμύλιας και φυσικά να διοχετεύει και τα δίκτυα διανομής του νερού. Μόνο για την κατασκευή του φράγματος απαιτούνται περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ , χωρίς όμως να έχουν υπολογιστεί οι μονάδες επεξεργασίας λυμάτων και τα δίκτυα διανομής. Πιστεύω ότι στο τέλος θα ξεπεράσουμε τα 350 εκατομμύρια ευρώ” .
Σύμφωνα με τον δήμαρχο Πολυγύρου, το έργο είναι στάσιμο, τη στιγμή που η λειψυδρία έχει “χτυπήσει την πόρτα”.
“Απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που θα πρέπει σίγουρα να περιλαμβάνει έργα για να μπορέσουμε να συγκρατήσουμε τα νερά που έρχονται σε μεγάλες ποσότητες, αλλά λίγες φορές τον χρόνο και χάνονται γιατί καταλήγουν στη θάλασσα. Απαιτείται λοιπόν ένα δίκτυο μικρών φραγμάτων, σαφώς χαμηλότερου κόστους καθώς κοστίζει περίπου 500.000 ευρώ το καθένα για να κατασκευαστεί και είναι αρμοδιότητα της κεντρικής κυβέρνησης”. Εκτίμηση του είναι ότι τα μικροφράγματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν και τον αγροτικό τομέα στη συγκεκριμένη περιοχή όπου υπάρχουν περίπου 2 εκατομμύρια αρδευόμενα ελαιόδενδρα που καταναλώνουν ποσότητα νερού πάνω από 35 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως .
Για τον κ.Εμμανουήλ, οι γεωτρήσεις δεν είναι μια κίνηση ορθολογική σε έναν υδροφόρο ορίζοντα που έχει πέσει αρκετά και δημιουργείται θέμα υφαλμύρωσης. Ο δήμος έχει προτείνει αντικαταστάσεις των παλιών αγωγών ύδρευσης γιατί οι απώλειες ξεπερνούν το 60% και την κατασκευή μονάδων επεξεργασίας λυμάτων, με το νερό που θα προκύπτει από την τριτοβάθμια επεξεργασία, να πηγαίνει για άρδευση.
Θα φτάσει το νερό το καλοκαίρι;
Χωρίς απάντηση είναι το ερώτημα για τον κ. Εμμανουήλ ο οποίος εντούτοις διαπιστώνει ότι οι βροχοπτώσεις του χειμώνα είχαν ως αποτέλεσμα να είναι καλύτερες από πέρσι, οι μετρήσεις στις γεωτρήσεις.
“Αλλά όλα αυτά είναι ασπιρίνες, δεν λύνουν το πρόβλημα που είναι πολύ μεγάλο και απαιτεί σοβαρές χρηματοδοτήσεις” καταλήγει.
Αναπάντητο άφησε το ερώτημα και ο δήμαρχος Προποντίδας Μανώλης Καρράς τονίζοντας ότι παρά τις 23 γεωτρήσεις που έχουν κάνει, στερούνται χρηματοδοτήσεων με αποτέλεσμα να ανεβάζουν τα τέλη ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το κόστος.
“Ο δήμος νέας Προποντίδας αντιμετωπίζει τεράστιο πρόβλημα λειψυδρίας και στην ποσότητα αλλά και την περιεκτικότητα του νερού με αρσενικό” εξηγεί κατά την περιήγηση στη Μονάδα Επεξεργασίας νερού στη Νέα Τρίγλια.
“Δυστυχώς, στην περιοχή της δημοτικής ενότητας Τρίγλιας, ο υδροφόρος ορίζοντας είναι εμπλουτισμένος με αρσενικό και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πόση άρα υπήρχε μια μονάδα επεξεργασίας. Πέρσι όμως, όταν άρχισαν τα προβλήματα λειψυδρίας, μειώθηκε η ποσότητα του νερού στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα με αποτέλεσμα η περιεκτικότητα του αρσενικού να ανέβει. Βγάλαμε ανακοινώσεις ότι δεν πρέπει χρησιμοποιείται το νερό για πόση και μπήκαμε στη διαδικασία και προμηθευτήκαμε επιπλέον μηχανήματα για μία δεύτερη επεξεργασία” λέει ο κ.Καρράς προσθέτοντας ότι η λειψυδρία θα καθορίσει αν το νερό θα χρειαστεί και τρίτη επεξεργασία για να είναι κατάλληλο για πόση.
Ο δήμαρχος Προποντίδας θέτει και ο ίδιος την ολιστική αντιμετώπιση του ζητήματος υπογραμμίζοντας ότι πρέπει να τεθεί υπόψη ότι στη Χαλκιδική το χειμώνα ζουν 100.000 άνθρωποι αλλά το καλοκαίρι γίνονται ένα εκατομμύριο οπότε οι υποδομές πρέπει να είναι ανάλογες.
Το όρος Δραγουντέλι “σώζει” τη Σιθωνία
Στην ανατολική πλευρά της κοινότητας Νικήτης, εργάτες και μηχανήματα δουλεύουν στην ανόρυξη μιας ακόμη γεώτρησης, ενέργεια που σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο τεχνικών υπηρεσιών, πολεοδομίας, αναπτυξιακών προγραμμάτων και χωροταξίας του δήμου Σιθωνίας Θόδωρο Ληστή, δεν λύνει το πρόβλημα.
“Είναι λύσεις ανάγκης και βλέπουμε ότι κάθε χρόνο στις γεωτρήσεις λιγοστεύει η παροχή τους. Οι ανάγκες του δήμου Σιθωνίας είναι τεράστιες με όλη την ανοικοδόμηση και την ανάπτυξη που υπάρχει, προσπαθούμε ως νέα διοίκηση να περάσουμε το καλοκαίρι χωρίς προβλήματα και εκτιμούμε ότι δεν θα έχουμε σοβαρά ζητήματα. Είμαστε τυχεροί που έχουμε τον ορεινό όγκο του όρους Δραγουντελίου που προμηθεύει το χωριό του Αγίου Νικολάου το 20% των αναγκών του σε νερό με αγωγό”.
Όσον αφορά τους βιολογικούς καθαρισμούς, ο κ.Ληστής λέει ότι έχουν όλες οι κοινότητες και μόνο με την Συκιά υπάρχει ένα τεχνικό θέμα με την κατασκευή του.
Με μόλις 12.500 κατοίκους τον χειμώνα που εκτοξεύονται σε 250.000 το καλοκαίρι, ο Δημήτρης Ζαφείρης, αντιδήμαρχος καθαριότητας, ύδρευσης και αποχέτευσης του δήμου Σιθωνίας υποστηρίζει ότι δεν υπήρχε μέχρι πρότινος ένας σχεδιασμός που να λαμβάνει υπόψη και τη φέρουσα ικανότητα και τις υποδομές.
“Τρέχουμε πίσω απ΄αυτή την ανάγκη και ειδικά εδώ που κάθε χρόνο προστίθενται νέες κλίνες και καταλύματα. Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός έχει να κάνει με τους ταμιευτήρες νερού στον ορεινό όγκο της Σιθωνίας που θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα”.
Οι ελαιώνες και η μεγάλη ανάγκη άρδευσης
Στην Όλυνθο εδρεύει ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Παραγωγών Βιολογικής Ελιάς Ολύνθου Biolivia με 24 μέλη και 800 στρέμματα ελαιώνων. Στην περιοχή Μαριανά, λίγα χιλιόμετρα έξω από το χωριό, ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Δημήτρης Ευαγγελινός μας ξεναγεί σε μια περιοχή όπου παράγεται πράσινη ελιά Χαλκιδικής οργανικής καλλιέργειας. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα απαιτητική καλλιέργεια, με μεγάλες ανάγκες άρδευσης που πλήττεται από την κλιματική αλλαγή και τις ξηροθερμικές συνθήκες.
“Πέρσι φτάσαμε σχεδόν στο σημείο μηδέν γιατί κυρίως αρδεύονται με γεωτρήσεις που αντλούν το νερό από 400 μέτρα. Επεσε η στάθμη των υπόγειων υδάτων και προσπαθήσαμε να μην κάνουμε καμία σπατάλη, αξιοποιώντας την κάθε σταγόνα” λέει ο κ.Ευαγγελινός. Εξηγεί δε ότι επειδή το έδαφος είναι ένας μεγάλος ταμιευτήρας νερού, οι οργανικές καλλιέργειες ενδείκνυται γιατί ο βιοκαλλιεργητής φροντίζει το έδαφος που θα θρέψει τα δένδρα του .
“Οταν δεν γίνεται ζιζανιοκτονία και αφήνουμε τα χόρτα, δημιουργείται ένα στρώμα σαν αφρολέξ που έχει ως αποτέλεσμα το νερό τη βροχής να αξιοποιείται και να αποθηκεύεται . Δηλαδή θέλει μια αλλαγή πλεύσης, όχι ότι θα λύσει το πρόβλημα αλλά είναι ένα μέτρο για μια διαφορετική διαχείριση του εδάφους”.
Ο κ. Ευαγγελινός ζητάει θεσμοθέτηση του τρόπου άρδευσης που πρέπει να γίνεται υπόγεια, κάτι που για να επιτευχθεί θα πρέπει να επιδοτηθούν οι παραγωγοί . “Με το δυσθεώρητο κόστος παραγωγής έχουμε φτάσει σε σημεία που πλέον παρατιούνται ελαιώνες” παρατηρεί. Φέτος εντούτοις, οι προβλέψεις είναι αισιόδοξες καθώς η ελιά δείχνει ότι ανταπεξέρχεται και μετά από έναν χειμώνα ευνοϊκό και αναμένεται μια δυνατή παραγωγικά χρονιά.
