Όλοι το έχουμε βιώσει: Αρκεί ένα μικρό «μπιπ». Δεν έχει σημασία που βρισκόμαστε, στη δουλειά, στο δρόμο, σε μια σημαντική συνάντηση. Πρέπει να πάρουμε το τηλέφωνο στα χέρια μας για να τσεκάρουμε την ειδοποίηση που μόλις ακούστηκε.
Αυτή η συμπεριφορά μοιάζει ως μια φυσική απόκριση σε ένα ηχητικό ερέθισμα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Σύμφωνα, όμως, με μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Durham, η μανιώδης ενασχόλησή μας με αυτά είναι αποτέλεσμα μιας σειράς σωματικών και ψυχικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα εκείνη τη στιγμή.
Η νέα μελέτη εστιάζει ειδικά στη χρήση του Instagram, μιας από τις πιο δημοφιλείς κοινωνικές πλατφόρμες, αποκαλύπτοντας πώς αιχμαλωτίζει την προσοχή, ενεργοποιεί μηχανισμούς ανταμοιβής και πυροδοτεί άγχος όταν τελικά σταματάμε την κύλιση.
Το Instagram και το «rollercoaster» που προκαλεί σε εγκέφαλο και σώμα
Η μελέτη των δρ. Michael Wadsley και δρ. Niklas Ihssen, παρακολούθησε τις σωματικές αλλαγές που συμβαίνουν όταν οι χρήστες περιηγούνται στο Instagram και τι συμβαίνει όταν σταματούν ξαφνικά. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ένα συναρπαστικό μοτίβο: Η χρήση του Instagram προκαλεί μια κατάσταση αυξημένης εστίασης και ευχαρίστησης, ενώ η διακοπή της μπορεί να πυροδοτήσει άγχος, ακόμα και σε όσους δεν παρουσιάζουν προβληματικές συνήθειες χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Για να καταλήξουν σε συμπεράσματα, οι ερευνητές παρακολούθησαν τον καρδιακό ρυθμό, την αγωγιμότητα του δέρματος (ένα μέτρο συναισθηματικής διέγερσης μέσω της δραστηριότητας των ιδρωτοποιών αδένων) και τα υποκειμενικά συναισθήματα 54 χρηστών του Instagram.
Οι συμμετέχοντες πέρασαν από τρεις φάσεις διάρκειας 15 λεπτών η κάθε μία:
Βασική φάση – Οι συμμετέχοντες διαβάζουν ένα ειδησεογραφικό άρθρο, ώστε να δημιουργήσουν μια ουδέτερη σωματική συνθήκη.
Φάση περιήγησης στο Instagram – Οι συμμετέχοντες έκαναν κύλιση στο Instagram, όπως θα έκαναν συνήθως.
Φάση διακοπής – Οι συμμετέχοντες δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το Instagram, ενώ λάμβαναν ειδοποιήσεις που δεν μπορούσαν να ελέγξουν.
Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν μια εντυπωσιακή αλλαγή στις αντιδράσεις του σώματος: Κατά τη χρήση του Instagram, οι συμμετέχοντες παρουσίασαν μείωση καρδιακού ρυθμού, υποδεικνύοντας τη βαθιά εστίαση της προσοχής. Ταυτόχρονα, η αγωγιμότητα του δέρματος αυξήθηκε, υποδηλώνοντας μια κατάσταση αυξημένης διέγερσης, παρόμοια με το τον τρόπο που ανταποκρίνεται ο εγκέφαλος σε εμπειρίες ανταμοιβής.
Από την άλλη, η ομάδα ελέγχου που διάβαζε το άρθρο δεν παρουσίασε τις ίδιες φυσιολογικές αντιδράσεις, κάτι που αναδεικνύει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν μοναδικά αποτελέσματα στον εγκέφαλο. Σύμφωνα με τον δρ. Ihssen, αυτός ο συνδυασμός αντανακλά μια κατάσταση «ταυτόχρονου ενθουσιασμού και βαθιάς βύθισης», κάτι που εξηγεί γιατί το Instagram μοιάζει τόσο γοητευτικό.
Τι συμβαίνει όταν σταματήσετε να κάνετε κύλιση;
Το πιο αποκαλυπτικό εύρημα ήρθε όταν οι συμμετέχοντες αναγκάστηκαν να σταματήσουν να χρησιμοποιούν το Instagram και ειδικά στις περιπτώσεις όπου τα τηλέφωνά τους συνέχισαν να λαμβάνουν ειδοποιήσεις. Αντί να επιστρέψουν σε μια κατάσταση ηρεμίας, αυξήθηκαν τόσο οι καρδιακοί παλμοί τους, όσο και η αγωγιμότητα του δέρματος, υποδηλώνοντας άγχος και αυξημένη επιθυμία για πρόσβαση.
Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι η διακοπή χρήσης του Instagram -ακόμη και προσωρινά- μπορεί να κάνει τους χρήστες πιο ανήσυχους και πρόθυμους να επιστρέψουν. Οι επιδράσεις αυτές, μάλιστα, φαίνεται να είναι παρόμοιες στους περισσότερους χρήστες, ανεξάρτητα από το πόσο χρόνο αφιερώνουν στις κοινωνικές πλατφόρμες.
Η συναρπαστική φύση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν οφείλεται μόνο σε εθιστικά στοιχεία σχεδιασμού, όπως η ατελείωτη κύλιση και οι ειδοποιήσεις. Σύμφωνα με τους ερευνητές, σχετίζεται με κάτι βαθύτερο: Τη θεμελιώδη ανθρώπινη ανάγκη για κοινωνική σύνδεση, την αίσθηση του ανήκειν, της επικύρωσης και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης – ανάγκες που πλατφόρμες όπως το Instagram εκπληρώνουν με έναν εύκολα προσβάσιμο τρόπο.
Το παράδοξο της ανακούφισης από το άγχος
Προηγούμενες μελέτες έχουν υποστηρίξει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του στρες, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται πριν ή μετά από καταστάσεις υψηλής πίεσης. Η επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού που παρατηρήθηκε στην παρούσα μελέτη επιβεβαιώνει ότι παρέχουν μια προσωρινή διαφυγή από το άγχος.
Όταν, όμως, η χρήση της πλατφόρμας σταματά, τα επίπεδα άγχους ανακάμπτουν απότομα. Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, όπου οι άνθρωποι στρέφονται στο Instagram για ανακούφιση, βιώνοντας όμως αυξημένο άγχος όταν σταματούν, κάτι που τους οδηγεί στην άμεση επιστροφή στην πλατφόρμα. Με την πάροδο του χρόνου, αυτός ο φαύλος κύκλος ενισχύει τη συνήθη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθιστώντας δυσκολότερη τη θέσπιση ορίων.
Πώς να «σπάσετε» το εθιστικό μοτίβο
Η παρούσα μελέτη παρέχει μια σαφή εξήγηση του γιατί πλατφόρμες όπως το Instagram είναι τόσο ελκυστικές και γιατί είναι τόσο δύσκολο να περιορίσουμε τη χρήση τους. Για όσους αισθάνονται «παγιδευμένοι» στο Instagram, μικρές προσαρμογές μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά. Η αφαίρεση του εικονιδίου της εφαρμογής από την αρχική οθόνη, η απενεργοποίηση των ειδοποιήσεων, ο καθορισμός ημερήσιων ορίων χρήσης και η χρήση στην κλίμακα του γκρι, που κάνει το Instagram λιγότερο ελκυστικό, είναι στρατηγικές που μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της εξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να δημιουργήσουν μια πιο υγιή σχέση με την τεχνολογία.
ygeiamou.gr
