Ικανός να επιβιώνει από την ακτινοβολία, αλλά την απορροφά ενεργά φαίνεται είναι ένας μυστηριώδης οργανισμός, που ευδοκιμεί στην εγκαταλελειμμένη ερημιά του Τσερνόμπιλ.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ουκρανοί επιστήμονες που μελετούσαν το σκοτεινό, επικίνδυνο εσωτερικό του κατεστραμμένου αντιδραστήρα 4 του Τσερνόμπιλ διαπίστωσαν ότι ένας μαύρος μύκητας που έμοιαζε με μούχλα αναπτυσσόταν στους τοίχους και στις λίμνες του ραδιενεργού νερού. Ο μύκητας δεν επιβίωνε απλώς από τα τεράστια επίπεδα ακτινοβολίας στο κτίριο του αντιδραστήρα, αλλά φαινόταν να ευδοκιμεί - ακόμη και να αναπτύσσεται προς τα πολύ υψηλότερα επίπεδα ακτινοβολίας «γάμμα». Ο ανθεκτικός μαύρος μύκητας ονομάζεται Cladosporium sphaerospermum και παρατηρήθηκε ότι ευδοκιμούσε εκεί όπου η ακτινοβολία ήταν υψηλότερη.
Αυτός ο μύκητας έχει προσαρμοστεί σε ένα επίπεδο ακτινοβολίας που θα ήταν θανατηφόρο για τις περισσότερες μορφές ζωής. Ακόμα πιο συναρπαστική είναι η ικανότητά του να « τρέφεται» από αυτή την ακτινοβολία, χρησιμοποιώντας την ως πηγή ενέργειας, παρόμοια με τον τρόπο που τα φυτά χρησιμοποιούν το ηλιακό φως για τη φωτοσύνθεση.
Περαιτέρω έρευνες ανακάλυψαν ότι ο C. sphaerospermum και ορισμένα άλλα είδη μαύρων μυκήτων, όπως ο Wangiella dermatitis και ο Cryptococcus neoformans, διαθέτουν μελανίνη, τη χρωστική ουσία που είναι υπεύθυνη για το χρώμα του ανθρώπινου δέρματος. Ωστόσο, σε αυτούς τους μύκητες, η μελανίνη εξυπηρετούσε έναν διαφορετικό σκοπό: απορροφούσε την ακτινοβολία, η οποία στη συνέχεια μετατρεπόταν σε αξιοποιήσιμη ενέργεια, επιτρέποντάς τους να αναπτύσσονται σε περιοχές με έντονη ραδιενεργό έκθεση.
Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη προσαρμογή που προσφέρει μια ματιά στο πώς η ζωή μπορεί να ευδοκιμήσει σε μερικά από τα πιο ακραία και εχθρικά μέρη του πλανήτη.
Πώς η ακτινοβολία μετατρέπεται σε πηγή ενέργειας για τον μύκητα
Το Cladosporium sphaerospermum ανήκει σε μια ομάδα μυκήτων που είναι γνωστοί ως ραδιοτροφικοί μύκητες. Οι ραδιοτροφικοί οργανισμοί μπορούν να συλλάβουν και να αξιοποιήσουν ιονίζουσα ακτινοβολία για να κινήσουν μεταβολικές διεργασίες. Αν και η διαδικασία αυτή δεν είναι πανομοιότυπη με τη φωτοσύνθεση, εξυπηρετεί έναν συγκρίσιμο σκοπό και μετατρέπει ενέργεια από το περιβάλλον για τη διατήρηση της ανάπτυξης. Αυτό το φαινόμενο, που ονομάζεται ραδιοσύνθεση, έχει ανοίξει συναρπαστικούς δρόμους στη βιοχημεία και την έρευνα για την ακτινοβολία.
Η μελανίνη, που βρίσκεται σε πολλούς ζωντανούς οργανισμούς, λειτουργεί ως φυσική ασπίδα κατά της υπεριώδους ακτινοβολίας. Ωστόσο, στο C. sphaerospermum, κάνει κάτι περισσότερο από ασπίδα: διευκολύνει την παραγωγή ενέργειας μετατρέποντας την ακτινοβολία γάμμα σε χημική ενέργεια.
Η ανακάλυψη του C. sphaerospermum στη Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνομπίλ έφερε νέα προσοχή στους ραδιοτροφικούς μύκητες, ιδίως για τον πιθανό ρόλο τους στη βιοεξυγίανση - τη διαδικασία χρήσης ζωντανών οργανισμών για την απομάκρυνση ρύπων από το περιβάλλον.
Σε ραδιενεργές περιοχές όπως το Τσερνομπίλ, όπου οι συμβατικές μέθοδοι καθαρισμού είναι δύσκολες και επικίνδυνες, οι ραδιοτροφικοί μύκητες μπορούν να παρέχουν μια ασφαλέστερη, φυσική εναλλακτική λύση.
Εκτός από τις μοναδικές διατροφικές του συνήθειες, ο C. sphaerospermum φημίζεται επίσης για την ανθεκτικότητά του. Μπορεί να αντέξει τις χαμηλές θερμοκρασίες, τις υψηλές συγκεντρώσεις αλάτων και την ακραία οξύτητα, καθιστώντας τον έναν από τους πιο ανθεκτικούς μύκητες που έχουν ανακαλυφθεί.
Η ικανότητά του να προσαρμόζεται σε εχθρικά περιβάλλοντα έδωσε στους ερευνητές την ελπίδα ότι μπορεί να περιέχει στοιχεία για περαιτέρω μελέτες σχετικά με τους μηχανισμούς ανοχής στο στρες, οι οποίοι θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εξελίξεις στη βιοτεχνολογία και τη γεωργία. Για παράδειγμα, τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για αυτή την ανθεκτικότητα και την ανθεκτικότητα θα μπορούσαν μια μέρα να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη υλικών ανθεκτικών στην ακτινοβολία ή να προσαρμοστούν για να βοηθήσουν τις καλλιέργειες να επιβιώσουν σε σκληρά κλίματα.
Το C. sphaerospermum προσφέρει επίσης ελπίδες για την αντιμετώπιση ορισμένων πιεστικών περιβαλλοντικών προκλήσεων - μήπως θα μπορούσε να παίξει ρόλο στον καθαρισμό ραδιενεργών αποβλήτων;
Καθώς η έρευνα συνεχίζεται, τα διδάγματα που μαθαίνουμε από αυτό το καταπληκτικό μανιτάρι θα μπορούσαν να εμπνεύσουν την καινοτομία σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, και στην πορεία, την κατανόηση των ορίων της ίδιας της ζωής. Είδη όπως το Cladosporium sphaerospermum μας εμπνέουν να σκεφτούμε πώς η φύση προσαρμόζεται συνεχώς στον κόσμο γύρω μας και στα όρια της ζωής και σε όσα θεωρούσαμε προηγουμένως αδύνατα.
